Love;philosophy;life | Jitesh Donga

I finished living 11,323 days today! (I mean I turned 31 years today!) And on birthdays I often turn into Thinker Mode 😛 So here are the 10 most important Fundamental virtues of life I have understood in these 31 years:

Love is the fundamental driving force of the universe! If there is love in each transaction we do with life, then eventually you would have lived a story worth telling. Put love into the work, and eventually, you become irreplaceable. Love unconditionally to another human being and see life blooming in each moment. Love yourself and you would enjoy each moment.

If you are really smart you should be ‘aware’ of life being lived. Be aware and witness your place here on the planet. A human truly aware of each fraction of the moment would know how to be happy. An aware human would seek truth. An aware human would have an inner force to change the course of life at any moment. All the philosophies of the world boil down to being aware at the micro and macro level.

You are so unique life that there is nothing in this entire existence like you. No two leaves of any tree are the same. No two blood cells are the same. No two fish in the ocean are the same. Even a bond between two atoms is never the same in the entire universe. And hence, the way you live life should be unique to you. Innovate. Innovate your way of living this beautiful fragment. Find the truest form of your life before it shuts down. We live once.

Simplify each transaction. Eat simple foods. Be friends with simple and truthful people. Understand that the simplest activities in daily life are the most beautiful. Cooking, Dancing, Listening to music, Walking without purpose, bathing, Washing, and cleaning and each simple act that all creatures on the planet do are most beautiful. If you love these acts, you would live each day with richness. Life is nothing but a string of days lived well.

Be long-term in every way possible. Witness the results of loving someone for decades. Witness results of investing for decades. Witness being better than yesterday for a decade. Witness results of eating healthy food for a decade. Witness reading books for a decade. Witness playing sports or just being super active for a decade. Be long-term because at the end of the day this one ideology would be a game-changer in the scale of life.

Try to be a really good human being. Truly good are rare. Truly empathetic are rare. Truly truthful, honest, and transparent humans are rare to find. I know the world might have given you a kick on the ass so many times, they would have broken your heart, but see – there is so much upside to being ‘rare’. A fantastic friend, lovable partner, good leader, or memorable stranger is ‘rare’. Look at the upside of being Good.

Find a circle of 10. Read so much that you find those ten thinkers who are most important in shaping your life. Find those 10 besties who would make your journey remarkable and memorable. Find those 10 nice humans with whom you would want to build a team or company or career. Live so deep and with so much awareness that you find those 10 habits which shape you. Well, 10 is just a number here, but find your circle of competence in each phase of life.

This very moment is full of billions of possibilities. I have seen even the smartest people living miserable lives. They can’t dance, laugh loud, enjoy the rain, or sing a song badly. They keep thinking about what the world would think about them. They become slaves of bad habits, insane scrolling, intense anger, and unstoppable self-misery. Do you know why? They think they control their ‘choices’. Actually, they aren’t doing it well. See – Even though life is an ocean of grand randomness, you can actually mold your choices. You can have a choice of how to live this and the next fraction of seconds. You don’t have to control it, but you should be well aware that each passing moment could be lived differently among billions of permutations.

Forgive humans. Forgive life whenever it brought you bad surprises. Forgive those who broke your heart or did an injustice. Remove noise. Forgive them. Move on. The point is – even if you don’t, the amount of entropy being invested in anger, anxiety, and hatred is not worth it. Also, this noise works as a catalyst. You transact a noise with others and you affect the entropy of the world. In the long term, when you look back, you realize that it was not worth the energy.

If possible – Give. Give something to the world without much expected in return. Inspire. Innovate. Be an agent of truth. Be a catalyst of a positive sum game. Be a light among the darkness. Be a helping hand to someone in need. Give hugs and heart. Give a fraction of your wealth to someone in need. Give and what you will see is the world giving back without you noticing this grand design of Karma.

મારી સામે પથરાયેલા ભીના ખેતરને જોઈ રહ્યો છું. ચારે તરફ આકાશ ઘેરાયેલું છે. થોડીવાર પહેલા એક ઝાપટું આ કાળી-સુકી જમીનને ભીની કરી ગયું. મારા શ્વાસમાં માટીની સુગંધ છલકાઈ રહી છે. જમીનને ભીની કરીને એ વાદળ દુર ભાગી ગયું છે. મારું ગામ, મારી સીમ કોરી રાખી ગયું છે. માત્ર સુગંધ છોડીને આ જમીન નિ:સાસો નાખી રહી છે. સામે શેઢે વધારે પડતું લીલું લાગતું રાયણનું ઝાડ ઠંડી હવામાં કલબલી રહ્યું છે. દુર વરસાદ ગાજ્યો. પેલું ઝાડ જોઇને જૂની વાત યાદ આવી.

બે વરસ પહેલા આવી જ એક સંધ્યાએ હું અને મારા ખેડૂત પપ્પા અહી ઉભા હતા. હવાને લીધે અમારા શર્ટનો ફફડવાનો અવાજ આવતો હતો. ચુપકીદી હતી. ભીની સુગંધ અને પોતપોતાનું એકાંત હતું. કુદરત સાથેનું એકાંત મૂંગી રીતે જીવતા માણસોને બોલકા કરી દેતું હોય છે. મારા પપ્પાએ મને પૂછ્યું: ખબર છે આ સામે દેખાતી કુદરત, પેલું રાયણનું ઝાડ આ બધું આટલું સુંદર કેમ દેખાય છે? મેં પપ્પાને મારું સાયન્સનું જ્ઞાન દેવાનું ચાલુ કર્યું! કઈ રીતે ફોટો-સિન્થેટીક પ્રોસેસમાં ક્લોરોફીલ કામ કરે છે, અને સામે દેખાતી કુદરત લીલીછમ દેખાય છે એ બધું મેં તેમને સમજાવ્યું. તેઓ હસી પડ્યા. મેં હસવાનું કારણ પૂછ્યું તો મને કહે: મને મારા અજ્ઞાન ઉપર હસવું આવે છે. મને તો એમ કે- આ કુદરત જેવી છે એવી જ રીતે દેખાય છે, અને જેવી છે એ રીતે જ મસ્ત રહીને જીવી રહી છે એટલે આટલી સુંદર દેખાતી હશે.

એમનો જવાબ મને ધ્રુજાવી ગયો હતો. સાચે જ કુદરતની સુંદરતાનું કારણ તેનું કુદરતી હોવું એ જ હશે. માણસ પણ કુદરતી રીતે જીવે ત્યારે આપોઆપ સુંદર બની જતો હોય છે. કદાચ.

આ ભીની માટીની સુગંધ એક બીજો વિચાર જન્માવી રહી છે. ભવિષ્યની પેઢી આ દ્રશ્ય જોઈ શકશે? આવનારા ચહેરાઓને ખેતરની માટીની સુગંધ મળી શકશે? આજે હું એન્જીનીયર બનીને શહેરમાં જોબ કરું છું. છુટ્ટી હોય ત્યારે ગામડે આવું છું. ખેતર આવું છું. મારા જેવા હજારો યુવાનો છે જેમના પપ્પા ખેડૂત છે, પરંતુ દીકરાને ખેતી આવડતી નથી. પપ્પાએ પેટે પાટા બાંધીને ભણાવ્યા. કેમ? દીકરા…આ ખેતી ના કરશો. ભણો. આ ગામડે કશું કાઢી લેવાનું નથી. અમે ઢસરડા કરીને મરી જશું તોયે ક્યારેય બે છેડા ભેગા નહી થાય. બેટા…તમે ભણો અને પગારદાર બનો. ખેતી અમે સંભાળી લેશું.

એવું જ થયું છે! પેલી દુર થતી વીજળીના ચમકારા પછી હૃદયમાં અવાજ આવી રહ્યો છે કે- હવે અમારા કુટુંબે ઉછેરેલી ખેતીનું શું? અમારા ખેતરો સુગંધી ની:સાસો નાખશે ત્યારે કોને સુગંધ આવશે? આ શરીરમાં ખેડૂતનું લોહી દોડી રહ્યું છે, પણ દિમાગને ચાસ પાડતા આવડતા નથી! આપણા સડીને ચુથો થઇ ગયેલા સમાજની વિચારસરણી અંદર એક એવું ગંદુ ચિત્ર ઘુસી ગયું છે જે ગુસ્સો અપાવે છે: દીકરો આજકાલ શહેરમાં પોતાને ન ગમતી દસ-પંદર હજારની જોબ કરશે પરંતુ ગામડે બાપે જતન કરેલી ગમતી ખેતી નહી કરી શકે! કેમ? અરે આજકાલ જો યુવાન ખેતી કરતો હોય તો લગ્ન નથી થતા! બાપને પૂછીને મુરતિયો પસંદ કરતી ડાહી દીકરી ખેતી કરનારા યુવાનમાં ફ્યુચર સિક્યોરીટી જોતી નથી!

વાત સાવ ખોટી પણ નથી. સોલ્યુશન છે: ભણેલો યુવાન સર્વશ્રેષ્ઠ ખેડૂત બની શકે. હા. ટેકનોલોજી અને કુદરત મળીને કમાણી કરી આપે. જય વસાવડાએ રાડો નાખી-નાખીને આ વિષય પર, ઇઝરાયેલની ટેકનોલોજીથી સજ્જ ખેતી પર લખ્યું હતું. કોણ એ શબ્દો હૃદયમાં ઉતારે? ઉતારીને રીયલ-લાઇફમાં કયો યુવાન ખેતીમાં કરિયર બનાવવા ઉભો થાય? જયારે કોઈ શ્રેષ્ઠ માણસના-લેખકના શબ્દોને કોઈ ‘લખવા ખાતર લખેલા’ સમજે ત્યારે દિમાગને નપુંસકતા આવી જાય છે. થાય છે મારી પેઢીમાં સાવજ-પણું મરી પરવાર્યું છે અને ઘેટા-પણું છલોછલ ભર્યું છે. કોઈ પણ એક્સક્યુઝ આપ્યા વિના બધી સમસ્યા પાર કરીને ખેતીમાં કરિયર બનાવનારા સિંહ જીવે છે ખરા? કે લુપ્ત પ્રજાતિ?

મેં મારા 23 વરસમાં મારા પપ્પા અને ગામડાના ખેડૂતની નજરે જોયેલી જીવની જોઇને કહી શકું છું કે- અત્યારે ૪૫-૫૦ વરસની ઉપર જીવતા ખેડૂતોએ ભવ્ય જીંદગી જીવી છે. તેમને પોતાના શરીરને ઘસીને, કસીને, નિચોવીને જીવ્યું છે. શુદ્ધ ઓક્સીજન અને એથીયે શુદ્ધ હૃદય શરીરમાં ભરીને જીવી રહ્યા છે. દુનિયા વિશેના અજ્ઞાનને ભરપુર માણ્યું છે. તેઓએ આ ખુલ્લી ધરતીના પુત્ર બનીને માંને ખોળે જીવી જાણ્યું છે. આકાશની ચાદર ઓઢીને આંખો મીંચેલી છે. શહેરની હવા-પાણી-ખોરાક અને ટૂંકા જીવના માણસો એ બધા કરતા ચોખ્ખી જીંદગી ગામડાનો ખેડૂત જીવ્યો છે.

તોયે તેઓની નિરક્ષરતા નડી છે. અજ્ઞાન સૌથી મોટું કલંક બની રહ્યું. ખેડૂત સ્થિર બની ગયા. ટેકનોલોજીનું પરિવર્તન તેઓ અજ્ઞાનને લીધે ના સમજ્યા. ખેતીને કોસતા રહ્યા. દીકરાઓને મહામહેનતે ડોક્ટર-એન્જીનીયર બનાવીને તેઓ અસ્ત બાજુ પહોચી ગયા. હવે છેલ્લા વર્ષોમાં તેઓ ઓટલા ઘસવા સિવાય કશું કરી નથી શકતા. પુસ્તકો વાંચી નથી શકતા. આવા સમયે નિરક્ષરતા સૌથી મોટો ડાઘ બંને છે. સાવજ સમી જીવની જીવીને સમાજની અંદર ઘાસ ખાવાનો સમય!

મારા પપ્પા કહે છે: એક દિવસ ગામડાઓ ખાલી થઇ જશે. બધા યુવાનો શહેરમાં જ છે. અમે બુઢા થઈને મરશું એટલે ગામડે પૂરું!

એમનું વાક્ય અજાણી ઉપાધિમાં નાખી દે છે. ગામડાઓ ખાલી નહી થાય. હું આશાવાદી છું. આજકાલ પોતાને ન ગમતી જોબ કરવામાં દિવસો વેડફતો દીકરો એક દિવસ આ ગામડે આવશે. એક દિવસ આ માટીની સુગંધ મારી પેઢી પણ લેતી હશે. જમાનો ફરી ગયો હશે. ટેકનોલોજીથી અમે ખેતી કરીશું. કરિયર બનાવીશું. ઘરે ઈન્ટરનેટ પર માર્કેટ, પેકેજિંગ, એક્સપોર્ટ કરી નાખીશું. એગ્રો-ટુરીઝમ ઉભું થશે. ચોખ્ખી હવા, ખોરાક, પાણી બધું જ! મારા પપ્પાને પાણી વાળતી સમયે પેન્ટને ગોઠણ ઉપર ચડાવવું પડતું, અમે કેપ્રી-શોર્ટ્સ પહેરીને ટપક ચિંચાઈમાં, ગ્રીન-હાઉસમાં આંટા મારીશું! મારા પપ્પાએ દુકાળના વરસમાં કોરા ખેતર સામે જોઇને ભીની આંખે વરસ કાઢી નાખેલા છે, અમે ખેતરો કોરા રહેશે તો તંબુઓ પાથરીને ગૃહ-ઉદ્યોગો ચાલુ કરી દેશું. સાંજ પડ્યે ગામને ઓટલે નહી, પરંતુ પોતાની શોર્ટ્સ પહેરેલી વાઈફ સાથે બેસીને બાજરાના રોટલા બનાવવાની રેસીપી યુ-ટ્યુબ પર અપલોડ કરતા હોઈશું. જમાનો દુર નથી.

એક દિવસ આ ગામડાના જુના મકાનોમાં આપણે યુવાનો કમ્યુટર કંપનીઓ ચલાવતા હોઈશું. મોડી રાત્રે ખુલ્લા આકાશની ચાદર નીચે ફોરેઈનના કસ્ટમર સાથે ડીલ ફિક્સ કરતા હોઈશું. માટીના રમકડા બનાવીને આપણા દીકરા-દીકરીને ગીફ્ટ આપતા હોઈશું. દેખાઈ રહ્યું છે કે એ દિવસો, એ વર્ષો વધુ દુર નથી. પરંતુ આપણી જન્મજાત કુટેવ છે કે જ્યાં સુધી પરિસ્થિતિમાં ભરાઈ ના પડીએ ત્યાં સુધી સાવચેત થતા આવડતું નથી.

મારા પપ્પાના શબ્દો ખોટા નથી. એક દિવસ ગામડાઓ જરૂર ખાલી થઇ જશે. પરંતુ મને એ સુર્યાસ્ત પછીનો નવો સુરજ પણ દેખાય છે. જો આપણો ઘેટા-સમાજ અને યુવાન સમજે તો.

આગળના વાક્યમાં આગળ આવતો ‘જો’, અને છેલ્લે આવતો ‘તો’ હંમેશા આપણી સંસ્કૃતિના ધીમા ગ્રોથનું કારણ રહ્યો છે. સોલ્યુશન છે: એક પણ એક્સક્યુઝ વિના, શરમ ફગાવીને આપણે યુવાનો જયારે પડકારોને જીલતા શીખી લેશું ‘તો’

સાંજ પડી ગઈ છે. માટીની સુગંધ હજુ આવે છે. હવે મને તો આવતીકાલના સુર્યોદયમાં રસ છે. બસ.

શીર્ષક શેર – મરીઝ