નવલકથાનું ટ્રેઇલર 🙂
અને અહીં છે નવલકથાની ઝલક.
Vishwamanav novel read for free ( PDF preview )
પુસ્તક ઘરેબેઠાં ઓનલાઈન ખરીદવા માટે:
1) Dealdil.com Click here
2) Bookpratha.com Click here
3) Dhoomkharidi.com Click here
કુદરત પોતાના નિયમ મુજબ ડાહ્યા માણસોની પરીક્ષા વધુ લેતો હોય છે. તેણે મોટી બહેનની પરીક્ષા પણ ખુબ લીધી. કારણ? કારણકે કદાચ એને પણ મારી બહેનાની સંજોગો સામે લડત આપવાની તાકાતમાં ભરોસો હશે. 🙂
લગ્નના ચાર વર્ષ પછી બહેનને પહેલું મિસકેરીજ થયું. આઠ મહિનાનું બાળક પેટમાં જ મૃત્યુ પામ્યું હતું. એ સમયે અમારું ફેમીલી અને બહેનનું સાસરાનું ફેમીલી બધા જ ભાંગી પડેલા. આઠ-આઠ મહિના પછી પેટમાં પુરતું પોષણ ન મળવાને કારણે જયારે બહાર લઇ લેવું પડે ત્યારે એને પેટમાં પોષનારી માં ને શું અનુભૂતિ થતી હશે?
બહેન બે દિવસ રડતી રહી, પરંતુ ત્રીજે દિવસથી એ ફરી એજ ભરી-ભરી લાઈફ જીવવા લાગીં. ઉલટાનું એવું થયું કે એના ઘરે જેટલા માણસો ખરખરે આવે એમને સમજાવે અને છાના રાખે! હિંમત આપે!
એ દિવસોમાં હું પણ હોસ્ટેલથી બહેન ને લેટર લખતો. હિંમત રાખવા કહેતો. બહેન મારો પત્ર વાંચીને ખુબ હસતી. બધાને વંચાવે! કહેતી જાય કે ‘મારો ભાઈ છે, ખુબ સમજેલો છે!’ 😀
બીજા બે વર્ષ ફરી બહેનને બીજું મિસકેરીજ થયું. એ બાળક હજુ તો ચાર મહિનાનું જ હતું. ડોક્ટર્સનું કહેવાનું હતું કે પેટમાં કોઈ નળી બ્લોક થવાને લીધે બાળકને પુરતું પોષણ મળતું નથી. બહેન સિવાય બાકી બધા ફરી-ફરી ભાંગી પડ્યા. બહેન ફરી સાજી થઈને પોતાની રંગીલી લાઈફ જીવવામાં વ્યસ્ત થઇ ગઈ.
ખબર છે સામાન્ય માણસનો સૌથી મોટો દુશ્મન કોણ છે? : “સમાજ”.
હા…બહેન અને જીજાજી ત્રીસ વર્ષના થયા ત્યાં સુધી કોઈ ઉપાધિમાં ન હતા. બંને મોજથી એકબીજાનો ખભો બનીને જીવતા. પણ સમાજ આવ્યો!
બહેન ને બીજી બાઈઓ પૂછશે: “તમારે હજુ કઈ નાનું નથી?” “તો તમારી શું ઉંમર થઇ બહેન?”
મારા બા-બાપુજીને સગાઓના ફોન આવશે: “સંગીતાને કઈ તકલીફ છે?” “બધા રિપોર્ટ બરાબર છે ને?”
સમાજ…સમાજ…સમાજ..મને આ સમાજ સામે એટલો ગુસ્સો છે કે જો એ કોઈ માણસ સ્વરૂપે મારી સામે આવે તો એને નગ્ન કરીને આખા ગામમાં ફેરવું. 😦
બહેન ખુબ ચિંતામાં રહેતી. એને તો બધા જાણે! ડોશીઓ પણ પૂછે અને બહેનપણીઓ પણ! એ શું જવાબ આપે! સમાજ સામે સારા-સારા માણસો હારી જાય.
હું ફોન કરીને એને કહ્યા કરું કે આ બાળકની ઝંખનાઓ જ પડતી મુકે. કાન બંધ રાખે. સમાજ સામે ન જુએ. લોકો શું કહે છે એ ન વિચારે.
…પણ એક સમયે એમના માટે બાળકનો જન્મ એક ખુશી નહી પરંતુ ઝંખના ભર્યું, આશાઓ ભરેલું સપનું બની ગયું. એક આશા કે બાળક થાય તો આ સમાજ ચુપ થાય.
હું આ વિચારોનો સખ્ત વિરોધી હતો પણ શું કરું? ગામના મોઢે હું કે બહેન કે જીજુ ગરણી બાંધી શકીએ એમ ન હતા. મેં બહેનને ખુબ પત્રો લખ્યા, પણ ‘સમાજ’ની આશાઓ સામે મારા શબ્દો હારી ગયા.
એક દિવસ બહેન નો ફોન આવ્યો. “જીતું…અને ટેસ્ટ-ટ્યુબ બેબી કરવાનું વિચારીએ છીએ. ડોક્ટર કહે છે કે મારા કેસમાં એ શક્ય છે અને સફળ પણ થઇ શકે”
હું તો ખુબ ખુશ થયો. બધા ખુબ ખુશ થયા. પણ સમાજ? ના… સવાલો ચાલુ હતા. મારી બહેન અને જીજાજીની ઉંમર ૩૩ વર્ષ થઇ છે.
છેવટે બહેને તેત્રીસ વર્ષે ટેસ્ટ-ટ્યુબ કરાવ્યું.
આજે દિકરીનો જન્મ થયો છે. હું મામો બન્યો છું. ખુબ ખુશી છે.
જોકે બાળક ને આઠ મહિના પછી પેટમાં પોષણ ઓછું થતા ડોકટરે સિઝેરિયન કરીને ઓપરેશનથી પ્રસુતિ કરેલી છે. દિકરી હજુ તો Incubator માં છે (પેટીમાં છે) પરંતુ એની તબિયત સારી છે. હજુ એકાદ મહિનો તેને પેટીમાં જ પોષણ મળશે.
મારી રીયલ લાઈફ ફાઈટર બહેનની તબિયત પણ સારી છે. એ ખુશ છે.
વિચારો…સમાજ અને આપણી સમજ બીજા માણસોને કેટલા હેરાન કરે છે! લોકો એકબીજા પર પોતાના જજમેન્ટ થોપી દેવામાં વિચારતા નથી. આતો સારું છે કે બહેન આટલી સમજેલી છે. બીજી હજારો સ્ત્રીઓનું શું થતું હશે?
હું ક્યારેય દોરા-ધાગામાં માનતો નથી પરંતુ બહેન માટે મેં પણ મારા ઘરથી 158 કિલોમીટર દુર સારંગપુર હનુમાનજી સુધી ચાલીને જવાની માનતા કરેલી છે. 🙂 આ રાખડીનું ઋણ નથી. બસ… આ ફાઈટર માટેની ફાઈટ છે. 🙂
મારી ભાણકી અને બહેનની સારી તબિયત માટે ઈશ્વરને પાર્થના સહ…
-બહેનનો ભાઈ. 🙂
There is a quote in ‘The Curious Case of Benjamin Button’ a Short story by F. Scott Fitzgerald. It goes like:
“For what it’s worth: it’s never too late or, in my case, too early to be whoever you want to be. There’s no time limit, stop whenever you want. You can change or stay the same, there are no rules to this thing. We can make the best or the worst of it. I hope you make the best of it. And I hope you see things that startle you. I hope you feel things you never felt before. I hope you meet people with a different point of view. I hope you live a life you’re proud of. If you find that you’re not, I hope you have the courage to start all over again.”
This short story is dear to me. I re-read it in good times and bad times. I love the way Eric Roth in the story shows you an unique angle of looking at your life.
I have tried live these words. All those choices has made me. Words “I hope you feel things you never felt before. I hope you meet people with a different point of view. I hope you live a life you’re proud of.” that’s what has made me to do things which very few would dare to think of.
I have traveled almost half of India. Alone! I keep saying “Alone” because that’s something very special for me. I have a dream of travelling whole world alone as well!
Alone, I have met my worst fears. I have seen my extreme strengths and weaknesses. To travel alone is something beyond world of words. Say it’s mystic experience. 🙂 Yes, a spiritual process! Solitude is like mirror. It shows your true self. Best thing about my solo trips is that – it has made me different person every-time. My spirit has got more life during all my travels.
All the philosophies aside, I want to share some memories of my Tour de coorg!
My budget was fixed. It was 3000/-
I booked a simple non-AC bus from Bangalore to Kogadu (Coorg) district. In morning bus left me at Madikeri. Madikeri is main city of North Coorg. This city holds one of the most beautiful places i have ever seen!
Well, I had no pre-plans. I wanted to surrender to every moment this trip throws to me. I wanted uncertainty take hold of all my choices.
It did!
I did morning toilet & brush in one municipal toilet. Then went to Raja Seat, a highest point of city.
This is a view from there.
Plus:
King’s garden
Plus:
Same garden 😉
There is the hill where I sat for 2 hours!
Plus:
Clouds!
I went on one hill. Sat there for 2 hours. Wrote few things in my diary, and then left the city for Abbey falls.
This is Abbey falls. Water is accumulation of small water outlets all hills
There is one hanging bridge in front of the falls. If you stand there then you will be showered with water particles. It’s unique experience in itself. 🙂
Then I went to Madikeri again. Searched for a cheap room being my Budget of 3K.
This is what I got in 500/- for 24 hours! A lodge named ‘Sadhnaa’:D
From outside it looked like this :
From inside the room looked like this!
The bathroom was looking like this!
This toilet had no lights! That’s the beauty of it!
And my Bed was like this!
I had a writing table as well!
At this Lodge I found one guy who was travelling alone. He was also from Bangalore. We both decided to go towards jungle of Barapole.
In the afternoon a local guy at bus-stand guided us. He was a Gypsy driver. Next plan was to go for Kaveri river rafting at Barapole. Barapole is a jungle where Kaveri is in all her madness.
In 1000/- per person me and Himashu went for this trip.
It was a hell of a journey.
It was Soo-Soo time in middle of road 😉
Here is Himanshu:
He works in Cisco @ Bangalore
Here is the good driver guy. I call him Anna!
Anna showed me Coffee plants, Pepper plants, silver oak trees, and many plants on the way.
Rafting was like this!
This is image from google.
I made many friends over there. We all did 300 meter swimming in Kaveri river. It was tiresome. They needed beer, so did I 😉
Dont worry. I am Gujju. This is Gujju’s Beer 😉 A Coorg coffee!
After again returning to the city, I spent lot of time wandering here and there:
Beauty of Madikeri
I went inside that home. No one was there!
This city is scheduled to rain on every 2 minutes!
Can you see a hut there? It’s scary. Seriously.
And then there was night! Cold, erotic, and full of life.
Day 2:
In morning I went to bus-stand. Took a bus for Talakaveri. Its 1276 meter above see level. A birthplace of river Kaveri.
A road towards Mangalore
At Bhagamandala village
There is one school inside this!
Bus starts for highest point of Kaveri
This is the birth place of Kaveri- Talakaveri
and this:
Air is full of moisture here.
On returning back to the city, I decided to stay at village Bag-mangala.
This village plays a local sports named: Kesaru gadde ota!
In this sports all kids and youth takes part. Theme is : TO RUN IN THE FARMS FULL OF WATER!
Live commentary as well!
These are farms inside which kids run!
Claps! Girls are taking parts in such a hard runs. Faster then boys.
Future Milkhasingh!
I also joined a process of Honey gathering in jungle. I brought honey with me as well.
A local shop for Honey and Coorg Spices
I found one farm in the village. I sat there till evening, and took last bus to city.
After returning to Madikeri, It was little Shopping time.
See!
And
Nadaan Parindey 😉
There are many things I haven’t shared with you. Those are memories I made. We live here to make memories right? Or say, To tell our stories.
But what if your story is a journey itself? What if your journey is story itself?
Last lines of Charles Dickens book ‘Tale of two cities’ says:
“It is a far, far better thing that I do, than I have ever done; it is a far, far better rest that I go to than I have ever known.”
Well, it seems true for all the journeys. 🙂
બેંગ્લોર.
આ શહેર મારા માટે એકલતા ભર્યું છે, પરંતુ જેમ-જેમ દિવસો પસાર થઇ રહ્યા છે એમ એ એકલતા એકાંતમાં ફરી રહી છે! આઈ લવ ઈટ 🙂
આ શહેરમાં રોજે સાંજે વરસાદ આવે છે. વરસાદ આવે એટલે હું ઓફીસથી બહાર નીકળી જાઉં. વરસાદમાં ભીંજાઈ જવા માટે. રોજે. ઓફીસ પર જ લેપટોપ મૂકી દઉં અને ચાલુ વરસાદમાં એકલો નીકળી જાઉં. ઘર તરફ. ગીતો ગાતો જાઉં. અહિયાં કોઈ મને ઓળખતું નથી એટલે આબરૂ જવાની કોઈ ફિકર નથી. વરસાદમાં નાહવું મને એટલું ગમે છે કે ક્યારેક મોડી રાત્રે વરસાદ આવે અને હું સુતો હોઉં અને સાંભળી જાઉં તો પણ ઘર બહાર નીકળી જાઉં. રાત્રે બે-ત્રણ વાગ્યે પણ. ક્યારેક ટ્રાય કરજો. ખુબ મજા આવશે. મોડી રાત્રે તમારી આસપાસ કુતરાઓ સિવાય કોઈ ના હોય અને વરસાદમાં એકલા નાચવાની મજા જ કઈક અલગ છે. 🙂
નાહીને આવ્યા પછી હેડફોન લગાવીને યુ-ટ્યુબ પર ગીતો સંભાળવાની મજા પણ એવી છે. અહિયાં ભજીયા કે ગાઠીયા કે થેપલા મળતા નથી એટલે હાથે બનાવેલી ચા પીઈ લેવાની. 😉
આ શહેરમાં બીજું એક અદભુત તત્ત્વ હોય તો એ છે કુદરત! અહી ચારે તરફ વૃક્ષો છે. બેંગ્લોરની બહાર બધે જ ઉંચી-નીચી પહાડીઓ અને જંગલ છે. હું દર રવિવારે સવારમાં નીકળી જાઉં. એકલા. ખુબ રખડું. અજાણ્યા માણસો સાથે વાતો કર્યા કરું. તેમને મારી લાઈફ સ્ટોરી કહ્યા કરું. એમની પ્રેમ-કહાનીઓ સંભાળું. 😛
હમણાં જ હું બેંગ્લોરથી ૧૦૦ કિલોમીટર દૂર દબ્બાગૌલી એવા કઈક નામની જગ્યા છે ત્યાં પહાડીના ટ્રેકિંગ માટે ગયેલો. અમે બાર અજાણ્યા માણસોની એક ટીમ હતી.GUTSYTRIBE કરીને એક સ્ટાર્ટ-અપ છે જે આવી ટુર કરતુ હોય છે. ત્યાં અમારી જે ગાઈડ હતી એ આંધ્રપ્રદેશની છોકરી સાથે એવી તે દોસ્તી જામી કે અમે લગભગ કશું જ વાતો કરવામાં બાકી ન રાખ્યું. મારી જેમ એ છોકરીને પણ આખી દુનિયા રખડવાના ખ્વાબ હતા. 🙂 એક મહિના પછી એ આખું સાઉથ એશિયા ફરવા જવાની છે. હું મારી એક નવલકથા આવે એ પછી એક ખુબ મોટી ટુરમાં જવાનો છું. અમે ખુબ વાતો કરી. શું છોકરી હતી સાહેબ 😉 ભયંકર. એક દિવસ માટે એની સાથે પ્રેમ થઇ ગયો. ટુર પૂરી થઇ અને એ ગાયબ. અત્યારે એ મારા ફ્રેન્ડ લિસ્ટમાં છે પણ આ વાંચી નહીં શકે. પણ…શું માણસ હતી એ…
લોકો રવિવારે પોતાના બાકી કામ પતાવે. હું કોઈ કામ હાથમાં જ ના લઉં. એક રવિવારે બેંગ્લોરમાં હું એમ જ ચાલતો નીકળી પડેલો. લગભગ ૨૫ કિલોમીટર જેટલું રખડયો. રસ્તા પર જે રસ પડે એવી લારી આવે એનું ખાધું. લારીવાળા લોકો સાથે વાતો કરી. મેટ્રોમાં બેઠો. વરસાદમાં પલળ્યો. અને ખુલ્લા પગે ચાલવાનું મન થયું ત્યારે એક કોથળીમાં ચપ્પલ નાખીને એ પણ કર્યું.
હા… અહિયાં પોપ કલ્ચર ખુબ છે. છોકરીઓ નાનકડા કપડા પહેરીને પબ-બાર બહાર સિગારેટ ફૂંકતી હોય ત્યારે આંખોને ખુબ ઠંડક મળે. હું મોડી રાત સુધી
આવા પબ બહાર બેઠો રહું 😉
She was even beautiful then this Burger 😛
એક મસ્ત વાત કહું. અહિયાં Truffles નામની બર્ગર માટેની જબરદસ્ત રેસ્ટોરન્ટ ચેઈન છે. ત્યાના બર્ગર મોંઘા હોય છે પણ ખુબ જ મસ્ત હોય છે. પહેલીવાર ગયેલો ત્યારે ત્યાં એક નેપાળી વેઈટર હતી જે ખુબ જ સરસ કામ કરી રહી હતી. દરેક ગ્રાહક સાથે સરસ એવી વાત કરે અને દરેક ટેબલ પર બધું જ ધ્યાન રાખે. એ એટલી ક્યુટ અને મસ્ત દેખાતી હતી કે હું એની સામે જોઈ રહ્યો હતો તો એને લાગતું હતું કે હું લાઈન મારી રહ્યો છું! ના. મારે એને કહેવું હતું કે “મેમ…તમે ખુબ જ સરસ કામ કરી રહ્યા છો.”
પણ અજાણી છોકરીને કેમ કહેવું? હિંમત ચાલતી નહોતી. હું વારે-વારે પાણી માંગુ પણ એ પાસે આવે ત્યારે કહી ના શકું અને હું રીતસર બ્લશ થતો હતો. ચહેરા પર લોહી આવી જાતું અને પગ ઠંડા થઇ જતા. થોડીવાર તો એમ લાગ્યું કે જાણે એક કલાક માટે એની સાથે પણ પ્રેમ થઇ ગયેલો! 😀
ખેર…તે દિવસે તો ના કહી શક્યો. બીજીવાર ગયો ત્યારે પણ એ જ હતી! ફરી મારે કહેવું હતું પણ જીવ ચાલતો ન હતો. છેલ્લીવાર જયારે મેં પાણી માગ્યું ત્યારે એ મારી નજીક આવી અને મને કહ્યું: ‘સર…યુ હેવ વેરી ગુડ સ્માઈલ.’
હું તો પાણી-પાણી થઇ ગયો. મારામાં પણ હિંમત આવી. મેં કહ્યું: “એન્ડ મેમ…યુ આર રિયલી સર્વિંગ વેરી ગુડ.” એ પણ શરમાઈ ગઈ. હું તો ખુશ-ખુશ થઇ ગયો. બે બર્ગર ખાધા!
બાકીની વાતો પછી ક્યારેક… 😉
I go mad when I sit in the trains 😉
A great Vidhansabha of Bengalore.
Metro!
Oh that Jumbo burger 😀
Nandi hills. A wonderful place!
Kaveri River
trekking in the Jungle of Dabbagulli. Virappan used to come here!
River Kaveri. Loved it. Took a bath in it.
Rest of the journey coming soon … 🙂
ફેસબુક!
મને ખુબ સીરીયસ લાગતા આ એક ઈશ્યુ પર મારા વાંચકો અને ‘ગાંડા ફોલોઅર્સ’ ને આ વાત કહેવી છે. મને અનુસરવાનું બંધ કરો!
હા…આજકાલથી નહી, પરંતુ ઘણા સમયથી હું જોઉં છું કે અમુક થોડી-ઘણી લાઈક્સ મેળવી શકતા લેખકો કે પછી પ્રસિદ્ધ થવાની બળતરામાં લોકોને ગમે તેવું લખ્યા કરતા માણસોની પ્રોફાઈલ/ટાઈમલાઈન જોઇને એવા કેટલાયે તરુણ/યુવાનો છે જે આ બધાને અનુસરવાનું ચાલુ કરે છે! મોટીવેટ થાય છે! મને કેટલા બધા યુવાનોના ફોન આવે છે. કહે છે: કે તમારા જીવનની સ્ટ્રગલવાળી પોસ્ટ કે તમારો મોટીવેશન વાળો લેખ વાંચીને મને નોકરી છોડી દેવાનું કે ભણવાનું છોડી દઈ તમારી જેમ ખુશીવાળી લાઈફ જીવવાનું મન થાય છે!
વોટ ધ ફક? ગાંડા થયા છો? પહેલા તો મૂળ વાત: ફેસબુકમાં દેખાતો માણસ રીયલ લાઈફમાં ‘મોટેભાગે’ મળીને ‘પૈસા પડી જાય’ એવો જ હોય છે. ફેસબુક એક માસ્ક છે. અહી ‘મોટાભાગના’ લાઈક્સ અને પ્રસિદ્ધિ પામેલા માણસો ખરેખર ‘લાઈક્સ’ માટે પોતાની કહાનીઓ અને વાતોને ‘ફિક્શન’ બનાવીને જોરશોરથી લખતા હોય છે. ‘સત્ય’ તે એકલો જાણે છે! સત્ય એ છે કે અહી મોટીવેશનના ફુવારાઓ છોડતા માણસો ખુદની જિંદગીઓમાં ખરે સમયે હારેલા હોય છે. કોમન-સેન્સ વાપરો તો ખબર પડશે કે તેમણે લાઈફમાં કશું ‘નક્કર’ ઉકાળ્યું હોતું જ નથી. (આ માણસોમાં હું પણ આવી ગયો) એમણે લખેલા શબ્દો ‘પોર્ન’ જેવા હોય છે (જે થોડીવાર ઉત્સાહિત કરી દેશે, અને પછી બધું જનુન ગાયબ!) મહેરબાની કરીને તેમની ‘પ્રભા’માં આવીને ખુદના હૃદયનો અવાજ સાંભળવાનું બંધ ન કરશો. મારો કિસ્સો કહું: મેં કોલેજમાં ચેતનભગત વાંચેલો, પછી એમ જનુન ચડ્યું કે અંગ્રેજીમાં લખીને એના જેવો પ્રસિદ્ધ લેખક બનું. એની એવી તે અસર થઇ કે હું ખુદ ‘કુલ’ દેખાવા ખાતર અંગ્રેજી બ્લોગ લખતો થયો, અને હું ના ચાલ્યો! ખુબ નિરાશ થયો. આવું જ જય વસાવડા અને બક્ષીને વાંચીને થયું. એમના શબ્દોના વિશ્વ આખો દિવસ મારા દિમાગમાં ઘર કરી રહેતા. (અલબત, એમણે કહેલી ફિલોસોફી ખોટી નથી હોતી, પરંતુ સત્ય એ છે કે મારે ‘જયભાઈ કે બક્ષી’ નથી બનવાનું. કોઈ એક અવાજથી મારી જીંદગી નક્કી નથી કરવાની. એમના શબ્દો મને જરૂર સફળતા પામવામાં મદદ કરે, પરંતુ ‘માત્ર’ એ કહે એ સાચું માનીને જીવનના ડિસીઝન ન લેવા એ મને ખબર જ નહી. મારી પહેલી બુકમાં પણ બક્ષીની અદાઓના પડઘા પડે છે! આતે કેવું જનુન! હજુ હમણાં સુધી હું મારી જાતને જય વસાવડા જેવી બનાવવા મથતો! આ ખોટું છે. ભલે એમના શબ્દો યોગ્ય રાહ દેખાડતા છતાં.)
સોલ્યુશન: મારી વિશ્વમાનવ વાંચીને સંજય છેલે કહેલું: ‘લોકલ ગુજરાતી અવાજને અનુસરતો નહી, ગ્લોબલ માણસ બનજે.’ એમની વાત સાચી હતી. આજે જ્યારે મને ઘણા અનુસરવા લાગ્યા છે ત્યારે એમને વહેલી તકે આ વાહિયાત ‘પ્રભા’ માંથી બહાર નીકળવાના રસ્તા કહી દઉં. કદાચ કોઈ ફેસબુક સેલીબ્રીટી જેવા દેખાતા જીતેશ કે જય કે કોઈ પણ બીજા વ્યક્તિના ‘જેવા’ બનવાના ચક્કર માંથી બહાર આવે.
૧) ફેસબુક-વોટ્સએપના મોટીવેશનથી દુર રહો પ્લીઝ. ફેસબુકનો વધુ ઉપયોગ નિરાશા આપશે. જીવન ‘ખાલી’ લાગશે, અને ખુદ પાછળ રહી ગયાનો પરપોટો પેદા થશે. (આ બધાને લીધે પછી તમે કોઈ પ્રખ્યાત માણસની પોસ્ટ્સને આંધળા બની ‘ફોલો’ કરશો. મરશો.)
૨) નવરા પડ્યે ખુબ વાંચો. ગ્લોબલ લિટરેચર વાંચો. માત્ર ગુજરાતી લેખકો નહી, જગતભરના વિચારો વાંચો. ખાસ તો- નોવેલ્સ વાંચો. કાલ્પનિક દુનિયા તમને તમારી પોતાની જાત શોધતા શીખવશે. કહાનીઓ તમને બીજી હજાર જીંદગીના અનુભવ દેશે. એ અનુભવ તમને પોતાની જાતને ખોદીને શોધવામાં મદદ કરશે (ફેસબુક પર વેંચાતું મોટીવેશન નહી કરે. ક્યારેય નહી.) કોઈએ ન વાચ્યું હોય એવું શોધી-શોધીને વાંચો. (જાપાનીઝ લેખક હારુકી મુરાકામીનું ક્વોટ છે: ‘જો બધા વાંચે છે એવું જ તમે વાંચશો, તો તમે બધા જેવા જ બની જશો!’ )
૩) ભલા માણસ…મને અમુક ફોન એવા આવે છે કે “તમે કોલેજ પછી 12 નોકરીઓ છોડી દીધી અને પછી ફૂલટાઈમ લેખક બની ગયા, હવે તો ખુશીની લાઈફ હશે ને?” લો બોલો. વળી આ અનુયાયીઓને પોતાની નોકરી પણ છોડવી છે! સાહેબ…12 નોકરી છોડતી વખતે જીતેશ દોંગાની શું હાલત હતી એ ખબર છે? ખિસ્સામાં રૂપિયો ન હોય ત્યારે ક્રિયેટીવીટી મરી જાય, મોટીવેશનના પુસ્તકો કામ ન આવે, બક્ષી યાદ ન આવે. આવા સમયે મદદ કરે ખુદની ‘બાઉન્સ બેક’ થવાની તાકાત. આ તાકાત કેમ લાવવી? ખુદની અંદર જવાબો શોધીને. સતત પોતાની જાત સાથે વાત કરીને. પરીસ્થિતી પ્રમાણે બુદ્ધિ અને શાણપણ વાપરીને. જગતને જાણ્યું હોય તો આ હાલતમાં માત્ર તમારા માટે કઈ ફિલોસોફી યોગ્ય છે એ તમારું હૃદય જ બોલશે. કોઈ જીતેશ દોંગાના જીવનથી લીધેલું ઇન્સ્પીરેશન કામ નહી આવે.
૪) ફેસબુકમાં કોઈ પોતાની નિષ્ફળતાઓ નહી લખે, તમને મારી સફળતા દેખાશે, મારા આંસુ નહી. એટલે મારી પોસ્ટ કે વાતને આંધળા બનીને અનુસરતા પહેલા યાદ રહે: માણસનું સ્ટ્રગલ ખુબ લાંબા સમયની પ્રોસેસ હોય છે, એને જ્યારે એ ૨૦ લીટીના લેખમાં લખે ત્યારે અંધારા નહી જ દેખાય, અજવાળામાં તમે અંજાઈ જશો. યોગ્ય વાત એ છે: કોઈ કશું શેર કરે તે સારું હોય તો બિરદાવો, પણ ફેન ના બનો. રીયલ બુક્સ વાંચો. ખુબ વાંચો. ખુદના રસ્તા ખુદ બનો. ખુદના પાયોનીયર ખુદ બનો. તમારા સવાલ પેદા થયો તે બધી જ ઘટનાઓ સમયે સાક્ષી તમે જ હતા તો જવાબ તમને ખબર જ હોય. જાતને સમજો.
૫) અહી જેટલા માણસોના હજારો લાઈક્સ ભરેલા પેજ/પ્રોફાઈલ દેખાય છે એ હજારો કલાકોની મહેનત કરીને કમાયા છે. થોડી-થોડી વારે પોતે મુકેલી પોસ્ટની લાઈક્સ અને કોમેન્ટ્સ જોવા આવતા નથી, કામ કરે છે. ક્ષણને જીવે છે. અને કડવું સત્ય એ છે કે આવા હજારો-લાખો લાઈક્સ વાળા જગતની વસ્તીના 0.5% જ છે, અડધોઅડધ વસ્તીને તો FB શું એ ખબર પણ નથી, એટલે બીજાની ચહેરા પહેરેલી જિંદગીઓ જોઇને ફસાવા કરતા ‘સર જુકાઓ, કામ કરો.’ અને મોજથી બધું શેર કરો, પણ મોજ-ખાતર જ. સીરીયસ બનીને કોઈના ભક્તના બનવું.
કડવું સત્ય: આ ઈંટરનેટ જ્ઞાનનો અખૂટ ભંડારો છે, અને માણસ આને ખોલીને ફેસબુક કે વોટ્સએપમાં મથતા રહીને સપાટી પર તરતો રહે છે. આમાં જ અડધો દિવસ (i.e) અડધી લાઈફ બગડી નાખે છે. અહી માણસ પોતાના ફોટાને પણ પાંચ વાર એડિટ કરીને મુકે છે તો પોતાની વાતોને કેટલીવાર એડિટ કરતો હશે? વિચારો.
લગ્ન! 🙂
મને દેખાતી સૌથી બોગસ સીસ્ટમ! લાડવો ન ખાય એને પણ દુઃખ, અને ખાય એને પણ! બાય-ધ-વે લાડવો કઈંક ખાવાલાયક દેખાતો હોત તો અમે પણ ઉતાવળ કરતા, પણ આ સીસ્ટમને જોઇને જ ગુસ્સો એવો આસમાને ચડે છે કે હવે ધીમે-ધીમે એનાથી નફરત થઇ રહી છે! નફરત લગ્નથી નહી, પણ જે રીતે આપણે ત્યાં લગ્ન થાય છે એ પ્રથાઓની વાહિયાતનેસથી થઇ ગઈ છે.
સોલ્યુશન? Be the Change! તમારે ખુદને જ બદલાવ લાવવો પડે. એટલે આ જાહેરમાં કહું છું કે મારા લગ્ન (જો થશે તો.)માં કંકોતરીની અંદર જ નીચે મુજબના પ્રતિબંધ લખી નાખવામાં આવશે:
૧) મારા બાપાએ મારાથી મોટી ચાર બહેનોના મોંઘાદાટ અને સમાજની નજરમાં ‘ધામધૂમથી’ લગ્ન કરીને માથા ઉપર ટાલ વધારી છે તેના બોધપાઠ પરથી અમારે ત્યાં લગ્ન પૂરી સાદાઈથી થઇ રહ્યા છે, ખુબ આશાઓ લઈને આવવી નહી, કારણકે અમે કરોડોના લગ્ન કરનારાઓના જમણવારમાં ‘બીજું બધું તો ઠીક પણ દાળ મોળી હતી’ એવા ખોંસા કાઢનારા જોયા છે!
૨) અમારે ત્યાં લગ્નના મહિનાઓ પહેલા છોકરીને કંકુ-પગલા કરવા અગાઉથી બોલાવવામાં આવતી નથી. આ હમણાં જ ઘુસેલી બોગસ સીસ્ટમ છે, જે હજારોનો ખર્ચો કરાવી નાખતી હોય છે. કંકુ-પગલા લગ્ન કર્યા પછી લક્ષ્મી ઘરે આવે ત્યારે હોય છે, પહેલા નહી. (આ અગાઉથી કંકુ-પગલા કરીને છોકરીને ઘરે રોકવા બોલાવવા પાછળનો મૂળ-ઉદેશ તો છોકરી સ્વભાવે કેવી છે એનું ટેસ્ટીંગ કરવાનો હોય છે.)
૩) લગ્નના એક દિવસ અગાઉ અમારે ત્યાં ‘રાસ’ થાય છે, ‘ગરબા’ નહી. ગરબા ‘નવરાત્રી’ માટે હોય છે, રાસ પ્રસંગની ઉજવણી માટે થાય છે. એટલે અમે DJ બોલાવીને એના ઉપર એકતાલનો ગરબો વગાડવા કરતા ઘણા યોગ્ય રાસ રમીએ છીએ.
4) શરણાઈ-ઢોલની જગ્યાએ જે ‘DJ નું કલ્ચર’ ઘૂસ્યું છે એ એક હદે સ્વીકારી લઈએ, પણ આવા DJ? એક પણ સુર-તાલ નહી! મેશ-અપ વગડે તો પણ એક-એક મિનિટના દસ સોંગ એકસાથે! એમાં નાચવું હોય તો પણ એક જ ઢબમાં (એક હાથ આકાશ તરફ રાખીને કમર હલાવ્યા કરવાની!) અને કેટલું લાઉડ! બાજુમાં નાચનારાઓને બે દિવસ સુધી કાનમાં ધાક ન જાય! બેન્ડવાજાનું પણ એવું જ છે! તાલના નામે ધબડકો. એમાં પણ પેલા ગાવાવાળા ભાભા અને મેડમ! લતાજી કે રહેમાન સાંભળી ગયા હોય તો સુસાઈડ કરી લે. ઇનશોર્ટ: ધીમીધારે, મનને ગમે એવું DJ કે રાસ ગાનારા લગ્નને શોભાવે.
૫) અમે બેન્ડવાળા ઉપર કે ઢોલવાળા ઉપર રૂપિયા ઉડાડતા નથી. ના. ક્યારેય નહી. એમાં પણ પગ નીચે કચરાયેલા રૂપિયા વીણવા રાખેલા નાના બાળકો અમને દુઃખ પહોચાડે છે. દસ-દસની નોટોના બંડલ અમારી પાસે પણ છે, હાથોહાથ સેલેરી રૂપે બેન્ડને આપી દઈશું. (અને આ નોટો ઉડાડવાનો દેખાડો કોને માટે? આખી જાનને ઉત્સાહ જગાડવા માટે? વેલ…અમે જેમને અમારા લગ્નનો ઉત્સાહ જ ન હોય એમણે ખાલી જમણવાર વસુલ કરવા આવવો જ નહી, એ પણ સાદો જ હશે.)
૬) સેમ ગોઝ વિથ ફટાકડા! ધુમાડો- રૂપિયાનો અને દેખાડો ઔકાતનો. એના કરતા ફટાકડાના ભાગનો રૂપિયો અમે કોઈ જરૂરિયાતમંદ સંસ્થાને કે વિકલાંગો ને આપીને રાજી થઈશું. પ્લસ…જે કાગળો ઉડાડવાના ખેલ છે એ ખરેખર કચરો કરવાનું ઉતમ માધ્યમ સિવાય કશું જ નથી. વરઘોડા ઉપર કે નાચનારા ઉપર ઉડનારા કાગળના ફટાકડા પાછળથી એ રસ્તાઓની જે હાલત કરે છે તેને દસ ‘સ્વચ્છ ભારત મિશન’ પણ પહોંચી ન વળે. આભાર…અમે એવું નહી કરીએ.
૭) આ લગ્ન છે, સર્કસ નહી. વરરાજો ઘોડા પર બેસીને ખેલ કરે એ એની લાડવો ખાવાની મોજ માટે બરાબર છે, પરંતુ સ્પેશિયલ ટ્રેનીંગ પામેલી ઘોડીઓ પાસે નાચ નચાવવા કે ખાટલા ઉપર ચડાવીને ખેલ કરાવવા એમાં ખરેખર પેલો છોકરો વરરાજો નહી, પણ સર્કસ વાળો લાગે. ત્યારે ફરી સવાલ થાય? આ સર્કસ કોને દેખાડવા માટે? લગ્નનો ઉત્સાહ જગાડવા? હાહાહા.
8) અમારે ત્યાં લગ્નમાં ચાંદલા-પહ-કે ભેંટ તરીકે પણ રૂપિયા લખાવવા નહી. રીવાજો તોડો. હું તમારે ત્યાં પાંચસો એક લખાવીને ગયો હોઉં તો તમે મારે ત્યાં આવતા પહેલા એ નોટ જોશો, સામે એટલા જ લખાવશો. હિસાબ બરાબર! હવે ઓછા લખાવ્યા તો મને વાંધો, વધુ લખાવ્યા તો તમને બળતરા. આ લગ્નમાં ઘૂસેલો સૌથી ખરાબ રીવાજ છે. લાગણીઓના સંબંધ વચ્ચે રૂપિયો આવવો જ ના જોઈએ. બંધ કરો. તમે લગ્નમાં આવવા ટીકીટ બગાડી, સમય આપ્યો એ જ તમારો ચાંદલો.
૯) ખાસ. અમે લગ્ન કરીએ છીએ, કોઈ ફોટોગ્રાફી કોન્ટેસ્ટ નથી! ,મંડપમાં ચારેબાજુ જાણે ઘડમશીન લઈને ઉભા હોય એમ ફોટોગ્રાફરો વર-વધુ ને જે પોઝ અપાવતા હોય એ કેવું હાસ્યાસ્પદ છે! દરેક વિધિને ઉભી રાખીને પોઝ આપવાનો! ગોરદાદા પણ આજકાલ એ મુજબ વિધિ ટૂંકાવી નાખે છે! અરેરે…પેલો સિંદુર પૂરે તો પણ ફોટાવાળા કહે: ‘ત્યાં જ હાથ રાખો, કંકુ ઢોળતા નહી, ફોટો ખરાબ આવશે!’ અરે ભાઈ…મેકઅપના થથેડા કરીને આવેલા આ બંને કેદીઓ હસતા ચહેરા રાખીને થાકી જાય છે, આ લગ્ન છે, F-Tv નહી. વિધિ ચાલવા દો, અને નેચરલ મોમેન્ટ્સ ક્લિક કરો, વિધિ રોકો નહી.
10) દોસ્તો…આ અંધેરી નગરી છે, અને તમે ગંડુ રાજા. લગ્નના કરિયાવરના દેખાડા, અમુક તોલા સોનાના વજનની વાતો, જમણવારમાં થતો અન્નનો બગાડ, અને આ બધા વચ્ચે થતો સાચી લગ્ન-વિધિનો નાશ દુખ કરતા ગુસ્સો વધુ આપે છે.
મોંઘાદાટ રીસેપ્શનમાં પોઝ આપી-આપીને રૂપિયા ભરેલા કવર સ્વીકારી-સ્વીકારીને થાકેલા કપલને જ્યારે તમે સુહાગરાતનો અનુભવ પૂછો તો ખબર પડે એના માટે પણ હોટેલ બુક કરાવેલી હતી! અરે ભાઈ, સુહાગરાત સુહાગને ઘરે થાય! અને એમાં થાકી ગયા હોય તો સુઈ જવાય. ઇટ્સ ઓકે!
હજુતો ઘણું બાકી છે કાઢવા જેવું! તમને થશે કે આટલું બધું કંકોતરીમાં લખશું તો તે મોંઘી થશે, પણ આટલું લખ્યા પછી એનો કોઈ સ્વીકાર કરતુ હોય તો અમને મોંઘી કંકોતરી બનાવવી પોસાય એમ છે.
તમને ન ગમેલ, ખટકે તેવા રીવાજો-વાતો કોમેન્ટમાં શેર કરો. પ્લસ…આ લખ્યું એવું કરનારાઓ જોયા હોય તો તેમની સાથે આ પોસ્ટ શેર કરી નાખજો (મારી પોસ્ટના શેરીંગ વધે એટલે નથી કહેતો, પણ ખરેખર બદલાવ જરૂરી છે એટલે કહું છું)
આભાર 🙂
(વિશ્વાસ નામના તેર વરસના એક છોકરાએ મારી બુક વાંચી અને મને ઘરના લેન્ડલાઇન પરથી કોલ કર્યો. મને પછી પોતાનું સપનું કહ્યું. તેને પોતાને લેખક બનવું છે. ખુબ વાંચે છે. પર્સનલ ડાયરી લખે છે. મેં કહ્યું: એક જ બુક લખી હોય તેવા લેખક પાસેથી ક્યારેય સલાહ ન લેવી. મેં તેને સલાહ લેવાની ના પાડી, પણ એનો પ્રેમ-સપના અને ઉત્સાહ સાંભળીને રહેવાતું નથી એટલે તેને ઓનલાઈન સલાહ આપું છું. વળી વિશ્વાસે કહેલું છે કે રોજે એક જ સલાહ આપવી કે જેથી તે પચાવી શકે! આખું અઠવાડિયું આપવી!!)
Dear Vishwas.
As I promised you on phone, here I am writing a guide for a Novelist!
તો વિશ્વાસ લેખક-નોવેલ રાઈટર બનવા માટેની પહેલી સલાહ:
સલાહ – ૧
” Write in the language in which you dream.” બંગાળની મહાન લેખિકા મહાશ્વેતાદેવીએ મને Jaipur Literature Festival માં મને આ વાક્ય કહેલું. તમને જે ભાષામાં સપના આવે એ ભાષામાં લખો. ધેટ્સ ઓલ. મને સપના ગુજરાતીમાં આવે છે, મારું ઈમેજીનેશન ગુજરાતી દુનિયા રચે છે. મારું હૃદય ગુજરાતીમાં પીડાય છે અને આંખોમાં આંસુ કે ચહેરાની મુસ્કાન ગુજરાતીમાં વધુ કાતિલ હોય છે એટલે હું ગુજરાતીમાં લખું છું. તું એવું ન વિચારતો કે કઈ ભાષામાં લખીશ તો નોવેલ વધુ લોકોને પહોચશે કે વધુ વેચાશે. લેખકનો પહેલો ધર્મ: પોતાનો આત્મો ખુશ થાય એને માટે અને એવી રીતે લખવું. જે લખાણ તને ખુશ કરશે તે આખી દુનિયાને ખુશ કરશે. પીરીયડ.”
સલાહ – ૨
Dear Vishwas.
Here is my Rule-2 to be a Writer!
-એક વાર તે તારી લખવાની ભાષા નક્કી કરી લીધી પછી બીજું સ્ટેપ ખુબ સીધુંસાદું છે: “લખવું!”
યસ…મને ઘણા પૂછતાં હોય છે કે મારે લેખક બનવું છે તો હું શું કરું? મારો જવાબ એક જ વાક્ય માં છે: લખો. થોડું ઊંડાણમાં કહું:
મેં એક જગ્યાએ સફળતાના પાંચ સ્ટેપ જોયેલા:
1) I wish to be writer 2) I will be writer 3) I am writing 4) I completed writing 5) I am writer!
૧) તારું સ્ટેજ પહેલું છે. મોટા ભાગના માત્ર ઈચ્છા જ કરી શકે છે લેખક બનવાની. વાતો.
૨) બીજા સ્ટેજમાં પણ તેઓ પાસે વાર્તા/કન્ટેન્ટ હોવા લખવાનું ચાલુ કરી શક્યા નથી હોતા.
૩) ત્રીજુ સ્ટેપ, જે ખુબ જ ડીસીપ્લીન અને મહેનત માગે છે અને બોરિંગ છે તેમાં તું આશા રાખી શકે કે તું લેખક બનીશ! કેમ? કારણ કે એમાં પણ લોકો Writer’s Block નો ભોગ બની કે આળસ અથવા આત્મ વિશ્વાસની ઉણપને લીધે અડધું લખેલું મૂકી દે છે.
4) ચોથા સ્ટેપમાં તે લખવાનું પૂરું કર્યું! પરંતુ હજુ પબ્લીકેશન અને બીજી હજાર પળોજણ બાકી છે! એનાથી ડરવું નહી પણ તારા હાથમાં તારી બુક આવે ત્યારે તારું પાંચમું સ્ટેપ ક્લીયર થાય!
હવે આ બીજો નિયમ બરાબર ગળે ઉતારજે:
લખ. માત્ર લખવા ખાતર નહી પરંતુ તારી ખુશી માટે લખ. રોજે લખ. ફરીથી: રોજે લખ. ગમે તેવી સ્થિતિ હોય પરંતુ લખવાનું છોડ નહી. જો કંટાળો આવે તો બે-ત્રણ પેજ જ લખ. જો મોજ વછૂટે વીસ-ત્રીસ પેજ લખ. કબજિયાત હોય તો પણ લખ. તાવ ચડ્યો છે તો પણ લખ. જીવનમાં ફેઈલ થયો ત્યારે પણ લખ, અને જન્મદિવસ હોય તો પણ લખ. કોઈ સગું મરી ગયું છે તો પણ લખ, અને તું મરવાપડ્યો છે તો પણ લખ.
આવું કેમ? મેં મારા ખેડૂત પપ્પા પાસેથી સિમ્પલ નિયમ શીખ્યો છે: ‘ખેતરમાં હળ હાંકતા શીખવું હોય તો રોજે ઉઠીને જુતવું પડે. ન ગમે તો પણ રોજે ગાંડી મહેનત કરવી પડે ત્યારે જઈને એકાદ ચાસ સીધો થાય!’ લખવાનું એવું જ છે. ધાર કાઢવી પડે. મસલ્સ મજબુત બનાવવા પડે. દિવસે-દિવસે તું લખીશ તેની ધાર-ગ્રીપ-શાર્પનેસ એવી નશીલી બની જશે કે પછી તને એટલીસ્ટ લેખક બનતા તારી જાત પણ રોકી નહી શકે.
હજુ એક પોઈન્ટ કહી દઉં: લાઈફની રોજ-બરોજની ટ્રેજેડીને સર્જનમાં ફેરવ. તારો શબ્દ તારા જીવનના અનુભવો માંથી ઉલેચ. કઈ રીતે? ગર્લ-ફ્રેન્ડ છોડી ગઈ? લખો! કુતરી મરી ગઈ? લખો. જોબ છૂટી ગઈ? લખો. ઘર ભાંગી ગયું? લખો. કોઈને કિસ કરી? લખો. કોઈએ કિક મારી? લખો. લાઈફની વાટ લાગી ગઈ? લખો. રસ્તે રખડવું પડ્યું? લખો. ખુશ છો? લખો. રડવું આવે છે? લખો. સેક્સ કરવાનું મન છે? લખો.
ઓકે…હું ઉભો રહું છું. ઇન-શોર્ટ જીવનના દરેક રંગને જીવતો જા…લખતો જા…ઉભો ન રે બસ…
સલાહ – ૩
Dear Vishwas,
Here is the third rule to be a Writer!
હવે આવે છે કન્ટેન્ટ. સ્ટોરી. લેખકને જે લેખક બનાવે તે વાત. સીધા શબ્દોમાં ‘શું લખવું? અને કેવી રીતે લખવું’
શું લખવું અને કેવી રીતે લખવું?
Ans: આનો કોઈ નિયમ નથી! આમાં તો નિયમો તોડવાના હોય! સાહિત્યના જુના પેટાળમાં પાટું મારીને નવું પાણી કાઢવાનું હોય. જુના લેખકોએ લખ્યું એના બધા નિયમો તોડીને, બધી સરહદો વટાવીને, પ્રસિદ્ધિ કે ક્રિટિસિઝમને ‘થું’ કહીને તારે તારા વિશ્વનું સર્જન કરવાનું છે. બસ. તારા દિલના પુરા ઊંડાણથી પૂરી પ્રમાણિકતાથી તારે તારા પાત્રોને સર્જવાના-જીવાડવાના-મારવાના અને ઉજવવાના છે. આમાં કોઈને પૂછવાનું નથી કે કેવી રીતે લખું. તારા પાત્રોનો જીવવાનો અંદાજ, તેમનો મરવાનો અંદાજ, તેમનો પ્રેમ કે સેક્સ કરવાનો અંદાજ, તેમનો રડવાનો અને રાડો નાખવાનો અંદાજ, તેમના શરીરની ગંધ અને દિમાગની હવસ..આ બધામાં સુગંધ તારે ભરવાની છે. સાથે-સાથે લખતી સમયે તને એ પણ મનમાં ન હોવું જોઈએ કે મારો વાંચક આ બધું વાંચીને શું વિચારશે. લખતા લેખક માટે થોડા સમય પુરતો વાંચક મરી જવો જોઈએ. તું જ મનમાંથી વાંચકને મારી નાખ.
કહેવાનો સાર: Choice of words is all yours!
હું મારો અનુભવ કહું તો મેં બે વિચાર કરીને વિશ્વમાનવ લખેલી: ૧) જાણે પુરા કોસમોસમાં, પુરા યુનિવર્સમાં માત્રને માત્ર ‘હું’ આ કહાની કહેવા માટે ઘડાયો છે. આ કહાનીની આખી દુનિયામાં કોઈને ખબર નથી અને મારે પહેલી જ વાર આ કહાનીને વિશ્વ સમક્ષ શબ્દો વડે રચીને મુકવાની છે. અને…
૨) મારે બાળકની જેમ આ કહાનીને કહેવાની છે. બાળક જેવું ભોળપણ-પ્રામાણિકતા-લાગણીઓ અને સાચાપણું રાખીને મારે આ કહાની જાહેર કરવાની છે.
પરંતુ વિશ્વાસ…આ નિયમો નથી. મારી કહાની કહેવાની આદત છે. આ બાળક આવતીકાલે યુવાન કે શેતાન કે સ્ત્રી કે બુઢો કે વ્યંઢળ કે રંડીબાજ બનીને પણ કહાની કહેશે. ફરી કહું છું: કોઈ નિયમ નથી કે કેવી રીતે લખવું.
અને આવું જ દોસ્ત કઈંક આખી લાઈફનું છે! અહી જીવવાના કોઈ નિયમ નથી. તું તારી મોજથી નિયમો બનાવીને જીવી શકે. તું જીવનને ઉત્સવ બનાવી શકે અને સુકું રણ પણ! તું જીવનને કોઈ એક કામ માટે ફના કરી શકે અને હજાર પ્રયોગોને ટેસ્ટ કરી શકે. તું જીવાતી લાઈફને D.C કરંટની જેમ સીધીસાદી જીવીને પણ ખુશ રહી શકે અને A.C કરંટની જેમ હિલોળે ચડાવીને પણ જીવી શકે. તું પાંચ માણસને પ્રેમ પણ કરી શકે અને તારી નનામી ઉઠાવનારા પણ ના હોય એવી સ્થિતિ પણ પેદા કરી શકે.(અને કોઈ કાંધો દેવા વાળું નથી તેનો અફસોસ ન હોય એવા અંદાજભર્યું પણ જીવી શકે) અને ધાર કે તને લાગે કે હજુ કઈ કર્યું જ નથી…તો પણ અહી ક્યાં મોડું થયું છે. મંડી પડ. એકડે એકથી.
લેખકને તો બસ આ જીવાતા જીવનનું પ્રતિબિંબ જ પાડવાનું છે!
જો કે એ પણ નિયમ નથી.
સલાહ – ૪
Dear Vishwas…
Here is Rule-4 to be a writer!
શું રુલ ફોર? કાકા ચાર દિવસથી તને આ લખવા વિષેની ફિલોસોફી આપી આપીને મને હું કોઈ યોગી-બાબા બની ગયો હોય એવું લાગે છે!
છાનો-મુનો દુનિયાને ‘શું કરવું ને કેમ કરવું’ એવું પૂછ્યા વિના લખવા માંડ…
લખવું એ જૂની દારુ જેવું છે…જેમ પીતો જઈશ એમ અંદરથી ખેલ નીકળ્યા કરશે. 🙂 બી ડ્રંક 🙂
“How ever, I’ve learned that the heart can’t be told when and who and how it should love. The heart does whatever the hell it wants to do. The only thing we can control is whether we give our lives and our minds the chance to catch up to our hearts.”― Colleen Hoover, Maybe Someday
દોસ્તો…બે દિવસ પહેલા મેં એક વાક્ય લખેલું: 24 is the Worst age!
માંડીને વાત કરું આ અહેસાસ પાછળની વાત. હું ફેસબુક કરતા વધુ ટાઈમ ગુડ-રીડ્સ પર ફાળવતો હોઉં છું. બે દિવસ પહેલા જ એક રેન્ડમ બુક ડાઉનલોડ કરી, અને અમસ્તા જ લેખકની ત્રેવડ જોવાના ઈરાદે વાંચવાની શરુ કરી. બસ…પછી ખબર નહી કેમ પેલી લેખક જાણે મને એના વિશ્વમાં એવી તે અપહરણ કરી ગઈ કે ભટકી જવાયું અને લખાઇ ગયું… 24 is the Worst age!
આ એક એવી રોમાન્સ નોવેલ છે જેના પાત્રો તમારા હૃદયમાં ‘પ્રેમ અને દોસ્તી’ નામના ‘પાનું અને પકડ’ લઈને એવા ઘુસી જાય છે કે એકવાર તમે તેને તમારા હૃદયમાં એન્ટ્રી આપો એટલે એ અંદર ઘૂસીને માત્ર શબ્દોની તાકાતથી તમારા હૃદયને તોડી-મરોડી-પીંખી-ચૂંથી-ચીરી-વધેરી-ચોળી નાખે છે! વાંચક રડતો થઇ જાય છે.
મારા જેવો મોડી રાત્રે ચાર વાગ્યે નોવેલને બાજુમાં મુકીને બાલ્કનીમાં જઈને અંદરનો રોમાંચ-એડ્રેલીનનું વાવાઝોડું બંધ કરવા અંધારામાં રાડો નાખી લે છે. બુકના પાત્રો સાથે એવો પ્રેમ થઇ જાય છે જાણે વાંચતા-વાંચતા જ હૃદય હાથમાં આવી ગયું હોય અને શબ્દે-શબ્દે ધીમું-ફાસ્ટ થતું દેખાતું હોય એવું લાગે!
અને સૌથી બેસ્ટ…નવલકથાનું વચ્ચે-વચ્ચે આવતું મ્યુઝીક! જી હા, બુકનો હીરો તેના બેન્ડના ગિટાર+લીરીક્સ લખતો હોયને જ્યાં પણ વચ્ચે ગીત આવે ત્યારે વાંચકે યુ-ટ્યુબ પર એ ગીતને સાંભળવાનું! અહાહા…જાણે થોડીવાર પહેલા રડાવતા પાત્રો જાતે જ તમારા હૃદયને મલમ-બ્લેન્ડેડ લઈને પાછું રીપેર કરી નાખે! ખેર…કોઈ ચીલાચાલુ-ગર્લી ટાઈપ નોવેલ ન હોયને ઓનલાઈન વાંચવી હોય તો ૭૦૦ પેજ માટે લેપટોપ સામે બેસવાની ત્રેવડ જોઈએ. પણ એના કરતા એમેઝોન પરથી ખરીદીને લેખકને ફેવર કરી શકાય!
છેલ્લા વખાણ: જો પ્રેમને ખુબ નજીકથી એક-એક તાંતણે અનુભવવો હોય તો બુકની લેખિકા કોલીન હુવરને વાંચવી જ રહી.
૨) The Ocean at the end of Lane: “I lived in books more than I lived anywhere else.” હજુ થોડા પેજ બાકી છે આ બુકના…તેમ છતાં કહી દઉં: લેખક બનવા માંગતા દરેક યુવાને એકવાર તો નેઈલ ગેઈનમેનને વાંચવો જ રહ્યો. મને તો આ લેખકડો જ એટલો ગમે છે જે મારી બુકમાં પણ સેન્ડમેન સીરીઝનો એક પેરેગ્રાફ મુકેલો. ઈમેજીનેશન ની અલગ જ દુનિયામાં ખેંચી જતી અને નેઈલના દરેક વર્કથી તદન અલગ એવી આ બુક હું તો કહું છું કે ઉપરનું વાક્ય પૂરું સાર્થક કરે છે. જાણે પાને-પાને તેના પાત્રોના જીવનને જીવીને તમને થાય: “I lived in this book more
than I lived anywhere else.”
3) The Atlas shrugged: આ બુક પર જ બીજી બુક લખી શકાય! હું બે આર્ટીકલ જરૂર લખીશ. વેઇટ. લાંબી ૧૦૦૦ પેજની બુક છે… પૂરી થવામાં થકવી નાખશે. વેઇટ!
Last Shot on reading: “You don’t have to burn books to destroy a culture. Just get people to stop reading them.”
― Ray Bradbury
બીજું લીસ્ટ: છેલ્લા બાર-પંદર દિવસમાં મેં વાંચેલા પુસ્તકો અને રિવ્યુઝ… માણો:
૧) A thing beyond forever: ખુબ સારી બુક છે. વાપીના રેલ્વે સ્ટેશન પરથી લીધેલી. આમ તો હું આજકાલ લવ સ્ટોરીઝ ઓછી વાંચું છું છતાં આ બુકના બંગાળી લેખક પર ભરોસો રાખીને લીધી. (બંગાળી લેખકો-સર્જકો ખુબ વાંચે છે, પ્લસ બધા ડર્યા વિના સાચું લખે છે.) બુકમાં ક્યાંક ટિપિકલ લેખક પણું પણ દેખાય છે, પણ પહેલી બુક લખનારા લેખકને એ માટે માફ કરવો જ પડે. વાંચજો. My favorite sentence: He suffers from the Piles. And first time he realized it he thought he was menstruating from his ass!
૨) સમુદ્રાન્તિકે: લેખક? ધ્રુવ ભટ્ટ! રોકસ્ટાર. હું તો માનું છું કે તમને જયારે ગુમાન ચડી જાય કે તમે ખુબ મોટા લેખક છો કે ખુબ સારું લખો છો ત્યારે આ કુદરતના ખોળે રખડીને પોતાની અનુભૂતિને થોડા શબ્દોમાં તમને જીવાડતાં, બધી સફળતા છતાં ડાઉન ટુ અર્થ અને વિસ્મય ભરેલી આંખો ધરાવતા બાળક જેવા આ મહાન જીવને વાંચી લેવો. મેં તો ધ્રુવ ભટ્ટ સાથે ક્યારેય વાત નથી કરી પરંતુ એના શબ્દોના સાક્ષાત્કાર પછી એમ કહી શકું કે આ દાદાનું પર્સનલ જીવન જાણશો તો તમારો જીવ બળશે! આજના યુવાન લેખકો અને ધ્રુવ દાદામાં ફરક એટલો છે કે જે સમયે એ મેઘાણીની જેમ રખડી જાણીને, દરેક પળને નિચોવીને જીવ્યા પછી લખે છે… તે સમયે બીજા બધા લેખક થોડી લાઈક્સ વધુ આવે એ માટે છેલ્લી પોસ્ટને બેઠા-બેઠા એડિટ કરતા હોય છે. અહોહો… સૌથી મોટી ખુશી તો ત્યારે થઇ જયારે આ નાદાન પરિંદાને એના જેવો જ પ્રમાણિક પબ્લીશર Chetan Sangani મળી ગયો. ચેતનભાઈને ફોન કરીને મેં ધ્રુવ ભટ્ટની આવનારી બુક ‘તિમિરપંથી’ મગાવી ત્યારે ખબર પડી કે હું તો ધ્રુવદાદા નામના દરિયાના કિનારે ઉભા રહીને એની વિશાળતાની વાહ-વાહ કરતો હતો…આનું પેટાળ તો જોયું જ નથી.
એક અપીલ: ખાસ યુવાનો ધ્રુવ-ભટ્ટના બધા જ પુસ્તકો વાંચે. આમેન…
૩) માણસાઈના દીવા: ઝવેરચંદ મેઘાણીની કૃતિ! “શું મેઘાણી કાઠીયાવાડ માટે જ લખે? બાકીના ગુજરાતની ભૂમિ કઈ વાંઝણી છે?” મેઘાણીએ આ સવાલનો જવાબ આપ્યો છે બીજી ધરતી ખૂંદીને! મહારાજ-ચોર-લુંટારા-ખૂનીઓ અને ખમીરવંતી માનવતાના ઉદાહરણો. સાચા પ્રસંગો. એવા દીવાઓ ની વાત જે ખાલી દીવા નથી…દીવાદાંડી છે.
૪) The Lady with the dog and other stories: Anton Chekhovની શોર્ટ-સ્ટોરીઝ. હજુ થોડી સ્ટોરીઝ બાકી છે વાંચવાની. ચેકોવ અને એના પુસ્તકો વિષે તો ગુગલ જ કરી લેજો. વન્ડરફુલ વર્ક.
૫) Atlas Shrugged: Ayn Randની આ બુક સૌ પુસ્તક-રસિયાને ખબર જ હશે, ખુબ ઓછાએ વાંચી હશે. ૧૦૭૦ પેજની આ મહાન- બ્રેધ-ટેકિંગ- અને ઓબ્જેક્ટીવિઝ્મની બેતાજ બાદશાહ એવી બુક. મારી ઓલ-ટાઈમ ફેવરીટમાં આવી જશે આ પુસ્તક! આ બુક પર આખો લેખ લખીશ. એક વિક પછી.
લેખક ક્યારેય મરતો નથી હોતો…સાલો એકાદ-બે મહાન સર્જન કરીને વર્ષો સુધી શબ્દોના વિશ્વ થકી હજારો વાંચકોની દિમાગની કોશિકાઓ અને નસ-નસમાં ઘૂસીને દ્રશ્યો-પાત્રો-અને વિચારો બનીને જીવી લેતો હોય છે.
મારો અને તમારો ઈશ્વર-અલ્લાહ આપણને બસ એક સામર્થ્ય આપે: ઈમેજીનેશન નું!
હા…ખુબ મોટી તાકાત છે એ!
અત્યારે હું આ ભાડાની રૂમની બારી પાસે બેઠો છું. મારી આંખો વાદળો ભર્યું કાળું આકાશ પથરાયેલું જોઈ રહી છે. થોડે દુર એક જુના મકાનની દીવાલ પર ઉગી નીકળેલા વડલા પર સુગરી પોતાનો માળો બનાવી રહી છે. જીવન ખાલી-ખાલી લાગી રહ્યું છે. કેમ? ગઈ કાલે મને જોબ માંથી ફાયર કરી દીધો. અત્યારે મને એકલા-એકલા હસવું આવી રહ્યું છે!
યુવાની. ભૂલો ભરેલી. ખબર છે…યુવાની એ ઉંમરની સ્થિતિ નથી, પણ માણસના જીવવાનો અંદાજ છે. યુવાન બળવાખોર હોવો જોઈએ, અને મધ જેવો મીઠો પણ! સમય આવ્યે તે લડવૈયો ઉભો થવો જોઈએ, અને કોઈવાર એક સ્ત્રીની જેમ હીબકા ભરીને રડી શકવો જોઈએ. થોડે મોટેથી રડી શકવો જોઈએ. યુવાન મોજીલો, રંગીલો, ખંતીલો હોવો જોઈએ. તે મહેનત કરે ત્યારે તે મહેનતનો પણ નશો ચડવો જોઈએ. તે જયારે પ્રેમ કરે ત્યારે સામાન્ય જીવનના નિયમો, જ્ઞાતિઓની સરહદો, રીવાજોના રજવાડાને તોડીને પ્રેમમાં પડવો જોઈએ. સમાજ સામે શાંત બળવો એટલે યુવાન. જુના રીવાજો, જૂની શિખામણો, જુના રસ્તાઓ અને જુના સફળતાના મોડેલોને દાટી દઈને એ પોતાની રીતે ક્રિયેટીવ, ઇનોવેટીવ રસ્તાઓ પેદા કરવો જોઈએ.
અત્યારે મારી સામે વાદળો ભર્યું આકાશ છે. થાય છે કે યુવાનીને આ ચોમાસાના વાદળો જેવો ભીનો ગડગડાટ હોવો જોઈએ, અને ઉનાળાના આભ જેવો સન્નાટો પણ. યુવાન આ વાદળોની જેમ આકાર બદલતો હોવો જોઈએ. વાદળોની જેમ તે ગરજતો, વરસતો, ભાગતો, બદલાતો, અને પરિવર્તનને પ્રેમ કરતો હોવો જોઈએ.
ખેર…મારી આંખો સામે અત્યારે પેલો સુગરીનો માળો ભાંગી ગયો. નીચે પડી ગયો. હવે તે પક્ષી નવો માળો ગુંથવા લાગ્યું છે. તે પક્ષી ફરી નવા ગીત ગાઈ રહ્યું છે. શીખી ગયું છે જીવનનો ઉત્સવ મનાવતા. યુવાન જીવનનો ઉત્સવ મનાવી શકવો જોઈએ. ગમે તે ભોગે. ગમે તે ભોગે તે આ સુગરીની જેમ શીખતો હોવો જોઈએ, અને નાની-નાની નિષ્ફળતાઓનો તેને આનંદ હોવો જોઈએ. આ સુગરીની જેમ યુવાન પેશનથી જીવવો જોઈએ. યુવાનને ખબર હોવી જોઈએ કે જે રીતે તે પોતાનો દિવસ પસાર કરશે એજ રીતે તે પોતાની જીંદગી પસાર કરી નાખવાનો છે. એ આખા દિવસમાં એટલું શીખે, જાણે, સમજે…કે સાંજે તેની પાસે એકસેલન્સ હોય. સફળતા પગમાં પડી હોય. યુવાનને સફળતાની તો ઠીક, પણ શીખવાની પડી હોય. પોતાને ગમતું કામ કરીને એ કામનો નશો પોતાની રગ-રગમાં ભરવાની ધૂન ચડી હોય. જો યુવાનને પોતાનું ગમતું કામ ખબર ન હોય તો તેને શોધતા આવડવું જોઈએ.
યુવાનને ખબર હોવી જોઈએ કે પોતાના હૃદયને ગમતી વસ્તુ-કામ શોધવાનો એક જ ઉપાય છે- હજાર કામ કરવા. દરેક કામ પુરા ખંત-ઊંડાણ-પરફેક્શનથી કરવું. ખુશ રહીને કરવું. દરેક કામમાં ઊંડે ઉતરતા તેને કોઈ કામનું ઊંડાણ એટલું ગમી જશે કે તે કામને તે પોતાના હૃદયના ઊંડાણમાં સંઘરીને મોજથી જીવતો થઇ જશે. ખેર…ગમતા કામની ખબર ન પડે તો પણ યુવાન ખુશ હોવો જોઈએ. ગમે તે ભોગે.
તમને ખબર છે…હજુ ત્રણ વરસ પહેલા જ હું ફ્રસ્ટ્રેટ-નિરાશ-રડતો યુવાન હતો. હા, યુવાન વારે-વારે નિરાશ થવો જોઈએ. પોતાની નિરાશાનો ખૂની પણ તે પોતે જ હોવો જોઈએ. ત્રણ વરસ પહેલા મને મારા દિલના અવાજને અનુસરતા આવડતું ન હતું. અંદર કશુંક કરવાની તમન્ના-સ્પાર્ક હતો, પણ દિશા ન હતી. મેં નવા-નવા કામ શરુ કર્યા. કોલેજના ટેક-ફેસ્ટ, કલ્ચરલ-ફેસ્ટમાં ભાગ લીધો. મ્યુઝીક, પેઈન્ટીંગ, ડાન્સિંગ, સ્ટેજ પર્ફોર્મન્સ બધું કર્યું. સ્પોર્ટ્સ, બુક્સ, અને મુવીઝ ઘસી માર્યા. ખુબ રખડ્યો. ન ગમતું છતાં મારા એન્જીનીયરીંગમાં ઊંડું નોલેજ મેળવ્યું. લાઈબ્રેરી જૂની કરી નાખી. નવા સવાલો, નવા જવાબો શોધ્યા. સાલું…ક્યાંયે મજા ન આવી! ફાઈનલી એક દિવસ સવારે હોસ્ટલની બાલ્કનીમાં બેસીને લખવા બેઠો. તેમાં જીવન દેખાયું. હૃદયમાં સ્પાર્ક થયો અને અંદરથી મૂંગો અવાજ આવ્યો- ‘આ કામ જોરદાર છે. મજા પડી ગઈ!’ બસ…દિલનો અવાજ સાંભળ્યો! જીવનનો નવો રસ્તો દેખાયો. યુવાન જીવન શોધતો ફરવો જોઈએ. એ માટે મરણીયા પ્રયત્નો કરતો હોવો જોઈએ. નાની-નાની સ્વીટ નિષ્ફળતાઓ ચાખતો હોવો જોઈએ. યુવાનનું પેટ ઠંડુ, અને છાતી ગરમ હોવા જોઈએ. અને હા…એ ગરમ છાતી અંદર એક હુંફાળું, મસ્તીખોર, ફ્લર્ટ કરી શકે એવી દિલ હોવું જોઈએ!
હા. કેમ નહી? યુવાન ફ્લર્ટ કરતો હોવો જોઈએ. બુઢા થઈને લાઈન મારવી થોડી શરમજનક દેખાશે! પ્રેમ કરતો બુઢો સારો દેખાય, પણ લાઈન મારતો બુઢો ખરાબ. પોતાનું ગમતું કામ શોધવામાં તેને દિલનો અવાજ ખબર ન હોય તો પણ ગમતી છોકરી/છોકરો શોધવામાં ખબર હોવી જોઈએ. પ્રેમની બાબતમાં યુવાની ફૂંકી-ફૂંકીને જીવનારી ન હોવી જોઈએ. યુવાની ફરી-ફરીને પ્રેમ કરી શકવી જોઈએ. યુવાનીને ખબર હોવી જોઈએ કે ઘણીવાર સમય આવ્યે પ્રેમ મરી જતો હોય છે, કારણકે તે ફરીથી જન્મી શકે. દોસ્તી અને ડાર્લિંગ મેં કહ્યું તેમ પેલા વાદળો જેવા જ રહેવાના.
ખેર…એક દિલની વાત કહું? યુવાનમાં બુદ્ધ અને રોમિયો બંને હોવા જોઈએ. યુવાનમાં ભગતસિંહ અને ગાંધી સાથે જીવવા જોઈએ. યુવાનમાં ચાણક્ય અને સરદાર પીગળેલા હોવા જોઈએ. તેની અંદર મધર-ટેરેસા અને હિટલર સમાયેલા હોવા જોઈએ. કવિ અંકિત ત્રિવેદી કહે છે તેમ યુવાનના રુંવાડે રામ અને શ્વાસમાં શ્યામ હોવા જોઈએ!
સામે વરસાદ ચાલુ થઇ ગયો. અરેરે…પેલી સુગરીનો બીજો અધુરો માળો પણ પડી ગયો! એ હારી નથી લાગતી. કદાચ યુવાન હશે. એ રડી રહી હોય એવું લાગે છે. ખેર…એ યુવાન છે…હારવું, રડવું, પડવું, ભાંગવું, પ્રેમ, આંસુ, મુસ્કાન, નિષ્ફળતા, ખુશીઓ, સંઘર્ષ, ઉડાન, મસ્તી, નિરાશા, દુઃખ, સપનાઓ, વાસ્તવ, બળવો, બળાપો, થું…આ બધું જ યુવાનીની ડેફિનેશન આપે છે. ગઈ કાલે હું હારી ગયો. મારે હવે આ પક્ષીની જેમ ફરી માળો બાંધવો પડશે. વધુ મજબુત. વધુ યુવાન.
Jitesh Donga 